III.Ogólna koncepcja funkcjonalno-użytkowa zagospodarowania terenu / Analiza możliwych sposobów zagospodarowania terenu / UWARUNKOWANIA
Walory architektoniczne i krajobrazowe
Architektura
Stan techniczny obiektów na terenie dawnej fabryki uniemożliwia ocenę wszystkich walorów architektonicznych budowli fabryki, będących dzisiaj jedynie ruinami. To co jest niewątpliwie dostrzegalne to skala. Warto jednak w tym miejscu przypomnieć historię obiektu i założenia jakie mieli architekci przy jego projektowaniu (opis pochodzi z przygotowanej przez p.Łukasza Sochę z SPZP Skarb broszury pt. ‘Benzyna z węgla’):
„Plany koncepcyjne fabryki powierzono Mineralölbau GmbH, firmie odpowiedzialnej również za powstanie zakładów benzyny syntetycznej w Blechhammer (Blachowni Śląskiej),czy też w latach późniejszych, w Auschwitz-Monowitz (Oświęcim). Inne poznane dotychczas założenia konstrukcyjne pochodziły z biur „Friedrich Uhde” oraz z centrali I.G.Farben w Ludwigshafen.
Architekci Mineralölbau GmbH zaplanowali nadać gmachom użyteczności publicznej nowoczesne, modernistyczne kształty. Cechami charakterystycznymi stać się miały wysokie, smukłe okna i wieńczące dachy gzymsy. Elewację zamierzano wykończyć czerwoną klinkierową cegłą.
Hydrierwerke zaplanowano więc według popularnego i rozwijanego w Niemczech stylu Bauhaus. Policka fabryka realizowała metodę funkcjonalizmu; w tym wydaniu dążono do połączenia techniki ze sztuką użytkową.
Poszczególne elementy, zarówno budynki jak i instalacje produkcyjne, określono jako „Bau” i nadano im numerację od jeden do ośmiuset pięćdziesięciu trzech. „Bau” były podstawowymi jednostkami organizacyjnymi. Zasada ta dotyczyła także innych zakładów w ówczesnej Rzeszy. Hale fabryczne zaprojektowano w oparciu o ażurowe, metalowe konstrukcje. Drobiazgowo zaplanowano sieć kanałów burzowych i odwadniających, prawdopodobnie ze względu na problemy z płytko położonymi wodami gruntowymi. Zrezygnowano z podpiwniczania części budynków na korzyść systemu kanałów technologicznych i komunikacyjnych. Wyznaczono przyszłe drogi wewnętrzne zakładu: te biegnące z północy na południe opisano cyframi od 1 do 8, ze wschodu na zachód – literami od A do E.
Inwestycję zlokalizowano na północny zachód od miasta, na obszarze około 2 km kwadratowych, pomiędzy polickimi ulicami Jasenitzerstraße (Jasienicka) oraz Falkenwalderstraße (Tanowska). Wówczas teren ten pokrywały pola szparagowe oraz nieużytki, określane przez miejscowych m.in. Fünfruthen Feld, Fünfruthen Kaveln oraz Buchholz Hufen. Od zachodu przyszłe tereny fabryczne ograniczały zagajniki oraz potok Kaltebach. Od wschodu zakład sąsiadował z zabudowaniami starej cegielni i osiedlem przy Falkenwalderstrasse.”
Krajobraz
Walory krajobrazowe są kolejną, niezwykłą cechą terenu dawnej fabryki. Nie jest to już dzisiaj typowy teren poprzemysłowy a dziki park w którym przyroda zespoliła się z ruinami budowli stworzonych przez ludzi. Jest to nowa, dodatkowa cecha terenu którą warto ocalić i podkreślić.
Walory krajobrazowe są kolejną, niezwykłą cechą terenu dawnej fabryki. Nie jest to już dzisiaj typowy teren poprzemysłowy a dziki park w którym przyroda zespoliła się z ruinami budowli stworzonych przez ludzi. Jest to nowa, dodatkowa cecha terenu którą warto ocalić i podkreślić.
Rozwój zabudowy
Niewątpliwie endogeniczna wartość terenu związana przeszłością przemysłową wpisaną w historię ogólnoświatową jest najważniejszą cechą której podporządkowany powinien być przyszły rozwój. Jednocześnie, obowiązujące przepisy umożliwiają zarówno zagospodarowywanie istniejących obiektów jak i budowę nowych w zgodzie z ustaleniami planu miejscowego i wytycznymi konserwatora zabytków. Aby pogodzić te dwa fakty należy położyć szczególny nacisk na odpowiednie wkomponowanie ewentualnej nowej architektury w istniejącą tkankę już tylko ruin dawnej fabryki. Powstały w ten sposób zrekultywowany obszar musi zachować cechy które go wyróżniają. Potraktowana z odpowiednią starannością nowa architektura może te cechy dodatkowo wzmocnić.
Poniżej kilka przykładów współczesnych adaptacji obiektów co prawda jeszcze bardziej monumentalnych, ale w podobnym stanie zachowania.
Poniżej – zdjęcia obiektów fabrycznych stwarzających podobne możliwości adaptacji.
W zakresie natomiast ewentualnej nowej zabudowy, dopuszczonej na tym terenie planem miejscowym, wskazane byłoby uszczegółowienie w zapisach planu rodzaju i formy architektury właściwej na tym terenie i ograniczenie miejsc w których jej lokalizowanie byłoby dopuszczalne. Wskazane byłoby także dookreślenie przeznaczenia terenu – nieuciążliwa działalność w zakresie nauki, edukacji, kultury – nie zakłócająca charakteru terenu. Wskazane byłoby tworzenie nowej architektury w formie konkursów, w których ocena jej walorów mogłaby być podejmowana przez szersze gremium ekspertów w dziedzinie architektury, historyków, a także organizacji od wielu lat związanej z terenem fabryki i posiadającej obecnie na jej temat największą wiedzę – SPZP ‘Skarb’. Ocena powinna być dokonywana pod szerszym kątem niż tylko zgodność z przepisami prawa budowlanego i warunków technicznych.
